Pytanie, czy gluten faktycznie jest tak szkodliwy? W jakich sytuacjach jego wykluczenie jest konieczne, i czy zdrowa osoba może faktycznie mieć jakieś korzyści z eliminacji glutenu z diety?
Ostatnio dieta bezglutenowa stała się powszechnie popularna, a sklepowe półki obfitują w produkty oznaczone hasłem „gluten-free”. Czy gluten jest rzeczywiście szkodliwy? Kiedy konieczne jest jego wykluczenie, i czy osoba zdrowa może czerpać korzyści z eliminacji glutenu z diety?
Spis treści
Co to gluten?
Białko roślinne, inaczej nazywane glutenem, odgrywa istotną rolę w technologii produkcji żywności. Jego właściwości nadają ciastom, wypiekom i słodyczom sprężystość. W związku z tym wielu ludzi, korzystając z mąk bezglutenowych do różnych wypieków, narzeka na brak charakterystycznej sprężystości, którą oferuje właśnie gluten.
Gluten – w czym występuje?
Gluten występuje w podstawowych zbożach, a także w ich odmianach, np. samopsza, durum. Naturalnie znajdziemy go w produktach z żyta, bez znaczenia czy będzie to chleb jasny czy ciemny. Podobna sytuacja dotyczy makaronów, zarówno żytnich, jak i pszennych, które zawierają gluten. Kasze, takie jak pęczak czy jęczmienna, również posiadają ten składnik.
Białko zwane glutenem można znaleźć podstawowych zbożach, a także w odmianach, takich jak durum czy samopsza. Jest naturalnie obecne w produktach z żyta, niezależnie od ich koloru, czy to jasnego czy ciemnego chleba. Gluten możemy znaleźć również w makaronach, zarówno tych z żyta, jak i pszennych. Zawierają go także kasze np. jęczmienna czy pęczak.
Produkty na co dzień, w których można znaleźć gluten
Wyroby spożywcze, takie jak ciastka, bułki, cukierki czy inne wyroby cukiernicze z mąki pszennej, zawierają gluten. W składzie kasz takich jak kuskus czy kasza manna także znajdziemy ten składnik.
Gluten często występuje w mniej oczywistych produktach spożywczych, jak na przykład wędliny. Dlatego kluczowe jest jest dokładne sprawdzanie składu zakupionych artykułów, zwłaszcza przez osoby z nietolerancją lub chorobami związanymi działaniem glutenu. Obecność białka roślinnego w spisie składników, zwłaszcza w przypadku wędlin, to niemal pewność, że możemy spodziewać się glutenu.
Wśród innych produktów należy również wymienić panierowane mięso, gdyż panierka często jest przygotowywana z mąki pszennej, która zawiera gluten. Zawarty jest on także w napojach takich jak np. kawa zbożowa czy piwo.
Kiedy warto wykluczyć gluten z diety?
Choroby autoimmunologiczne, takie jak celiakia, są jednym z głównych powodów zalecenia diety bezglutenowej. W przypadku takich schorzeń, dieta ta jest konieczna jako jedyna skuteczna metoda leczenia.
Celiakia należy do typu chorób autoagresji. Organizm produkuje przeciwciała w reakcji na obecność glutenu. Brak przestrzegania tego sposobu żywienia przez osoby zmagające się z celiakią może prowadzić do szkodliwych konsekwencji zdrowotnych, włączając w to ryzyko wystąpienia nowotworów układu pokarmowego, takich jak chłoniaki jelita.
Konieczność wprowadzenia diety bezglutenowej pojawia się również w przypadku nieceliakalnej nadwrażliwości na gluten. Diagnoza tej nadwrażliwości opiera się na obserwacji objawów, nazywanej glutenozależności, czyli występowania reakcji po spożyciu glutenu. Osoby cierpiące na choroby zapalne jelit powinny również wykluczyć gluten z diety.
W każdym z wymienionych sytuacji dobrze jest skonsultować się z profesjonalistą.
Nietolerancja na gluten – jakie mogą pojawić się objawy?
Symptomy związane z układem pokarmowym, takie jak wzdęcia, gazowe dolegliwości, problemy z wypróżnianiem, biegunka, oraz bóle głowy to jedne z popularniejszych objawów nietolerancji na gluten. Dodatkowo, mogą wystąpić także trudności z koncentracją oraz pamięcią.
W przypadku wystąpienia niepokojących objawów, zawsze warto skonsultować się ze ze specjalistą.
Produkty bezglutenowe – co warto włączyć do diety?
Na rynku dostępne są różnorodne produkty zawierające gluten, ale równie szeroki jest wybór artykułów bezglutenowych, które możemy wprowadzić do swojej diety. Takie produkty obejmują m.in artykuły z prosa, ryżu, gryki, komosy ryżowej, batata czy ziemniaka. Wymienione wyżej produkty są naturalnie pozbawione glutenu. Z tego względu warto warto je uwzględnić w codziennym menu.
Należy jednak pamiętać, że współczesna odmiana pszenicy, którą spożywamy, jest poddana modyfikacjom genetycznym. Zawiera ona prawie czterokrotnie więcej glutenu niż w kiedyś. Powodem są głównie kwestie ekonomiczne.
W przypadku wyboru bezglutenowych artykułów poleca się chleb żytni na zakwasie bez dodatku drożdży lub chleb gryczany.
Dieta bezglutenowa – dobra dla każdego?
Dieta bezglutenowa jest zalecana dla osób z celiakią, nieceliakalną nadwrażliwością na gluten lub innymi schorzeniami, takimi jak choroba zapalna jelit. W tych sytuacjach wyeliminowanie glutenu z żywienia jest niezbędne, aby uniknąć negatywnych skutków zdrowotnych.
Z kolei jeżeli ktoś nie wykazuje nietolerancji na gluten, dieta bezglutenowa nie jest koniecznością.. Przed podjęciem takiej decyzji istotne jest skonsultowanie się ze specjalistą. W przypadku wprowadzenia tego rodzaju odżywiania, warto również dostosować odpowiedni jadłospis, aby uniknąć potencjalnych negatywnych skutków zdrowotnych spowodowanych niewystarczającą ilością składników odżywczych w diecie.
Zobacz więcej wpisów z kategorii Zdrowie.
